Massage cho trẻ sinh non là một phương pháp chăm sóc nhẹ nhàng và đầy yêu thương, giúp hỗ trợ sự phát triển của trẻ cả về thể chất lẫn tinh thần. Trẻ sinh non có cơ thể rất nhạy cảm và non nớt. Vậy, có nên massage cho trẻ sinh non không? Và cách massage cho trẻ sinh non đúng cách như thế nào?
I – Đặc điểm của trẻ sinh non
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ sinh non là trẻ ra đời trước 37 tuần thai, thay vì đủ 40 tuần như thông thường. Chỉ khoảng dưới 12 phần trăm trong số tất cả trẻ sơ sinh là trẻ sinh non.
Tuy nhiên, tỷ lệ sinh non đang có xu hướng tăng lên, chủ yếu là do số lượng lớn các ca sinh đôi trong những năm gần đây. Trẻ sinh đôi và các trường hợp sinh nhiều con trong một lần sinh nở có khả năng sinh non cao hơn khoảng sáu lần so với trẻ sinh đơn.
Điều này dẫn đến việc các cơ quan của trẻ, đặc biệt là phổi, não và hệ tiêu hóa, chưa phát triển hoàn thiện. Trẻ sinh non có những đặc điểm về thể chất và sức khỏe rất đặc biệt, đòi hỏi sự chăm sóc đặc biệt từ y tế và gia đình.
1. Thể chất của trẻ sinh non
Trẻ sinh non thường có kích thước nhỏ hơn nhiều so với trẻ đủ tháng. Cân nặng trung bình của trẻ sinh non thường dưới 2,5kg và chiều cao cũng thấp hơn mức bình thường. Làn da của trẻ sinh non thường mỏng, dễ thấy các mạch máu, thậm chí có màu hơi tím hoặc đỏ do thiếu mô mỡ dưới da.
Điều này khiến trẻ dễ bị mất nhiệt, đặc biệt trong những ngày đầu sau sinh. Do đó, trẻ cần được giữ ấm trong lồng ấp hoặc quấn khăn ấm liên tục để giữ thân nhiệt ổn định.
Một đặc điểm dễ nhận thấy khác là đầu của trẻ sinh non thường to hơn so với thân hình. Đặc biệt, phần xương sọ còn mềm và chưa kết nối hoàn toàn, làm cho hộp sọ của trẻ dễ bị biến dạng nếu không được chăm sóc đúng cách.
Mặt khác, cơ bắp của trẻ chưa phát triển đủ mạnh, làm cho các chuyển động của trẻ yếu ớt và đôi khi chưa có sự phối hợp nhịp nhàng. Chân tay của trẻ có thể hơi duỗi thẳng thay vì cuộn lại như trẻ đủ tháng.
2. Chức năng hô hấp
Một trong những hệ cơ quan chưa hoàn thiện quan trọng nhất ở trẻ sinh non là phổi. Trẻ sinh non thường gặp khó khăn trong việc tự thở bởi phổi chưa sản xuất đủ surfactant – một loại chất cần thiết để giữ phổi mở ra khi thở. Việc thiếu surfactant có thể dẫn đến hội chứng suy hô hấp, khiến trẻ cần phải hỗ trợ thở bằng máy thở hoặc cung cấp oxy. Trẻ cũng dễ gặp các vấn đề về hô hấp như ngưng thở, trong đó quá trình thở của trẻ có thể dừng lại trong một vài giây đến phút.
Hệ hô hấp chưa hoàn thiện còn dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng phổi và các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp như viêm phổi. Việc phòng tránh nhiễm trùng và hỗ trợ thở đúng cách là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển ổn định của phổi.
Đặc điểm của trẻ sinh non
3. Hệ thần kinh và phát triển não bộ
Não bộ của trẻ sinh non cũng chưa phát triển đầy đủ, đặc biệt là ở những trẻ sinh trước tuần thứ 32. Sự thiếu hụt trong phát triển não bộ có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập và vận động sau này. Trẻ sinh non thường có nguy cơ gặp các vấn đề như chậm phát triển trí tuệ, rối loạn vận động hoặc khuyết tật thần kinh. Các nghiên cứu cho thấy trẻ sinh non có nguy cơ cao hơn mắc chứng tự kỷ, ADHD, và khó khăn trong việc tập trung so với trẻ sinh đủ tháng.
4. Hệ tiêu hóa
Hệ tiêu hóa của trẻ sinh non chưa phát triển hoàn thiện, đặc biệt là việc tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất. Điều này dẫn đến việc trẻ khó có thể tiêu hóa sữa mẹ hoặc sữa công thức như trẻ đủ tháng.
Trẻ sinh non dễ gặp tình trạng rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là viêm ruột hoại tử – một tình trạng nguy hiểm trong đó ruột bị tổn thương nghiêm trọng do thiếu máu cung cấp hoặc nhiễm trùng.
Để hỗ trợ hệ tiêu hóa của trẻ, các bác sĩ thường sử dụng phương pháp dinh dưỡng tĩnh mạch hoặc cho trẻ ăn qua ống thông, sau đó dần dần chuyển sang ăn bằng đường miệng khi hệ tiêu hóa của trẻ phát triển hơn. Ngoài ra, việc nuôi con bằng sữa mẹ là rất quan trọng vì sữa mẹ không chỉ cung cấp dưỡng chất mà còn có tác dụng bảo vệ trẻ trước nguy cơ nhiễm trùng và các bệnh về đường tiêu hóa.
5. Hệ miễn dịch
Trẻ sinh non có hệ miễn dịch yếu hơn rất nhiều so với trẻ đủ tháng, khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng. Trong những tuần cuối của thai kỳ, trẻ thường nhận được các kháng thể từ mẹ qua nhau thai, nhưng với trẻ sinh non, quá trình này bị gián đoạn, làm giảm khả năng chống lại vi khuẩn và virus.
Do đó, trẻ sinh non cần được bảo vệ khỏi môi trường có nguy cơ lây nhiễm cao, đặc biệt là trong giai đoạn đầu sau khi chào đời. Việc chăm sóc trong môi trường tiệt trùng và tránh tiếp xúc với nhiều người là cần thiết để giảm nguy cơ nhiễm trùng. Ngoài ra, việc tiêm chủng và cung cấp các chất bổ sung như vitamin và sắt cũng rất quan trọng để hỗ trợ hệ miễn dịch của trẻ.
6. Nguy cơ các vấn đề về mắt và tai
Trẻ sinh non, đặc biệt là những trẻ sinh trước 28 tuần, có nguy cơ mắc bệnh võng mạc sinh non. Đây là tình trạng trong đó các mạch máu trong mắt phát triển bất thường, có thể dẫn đến mù lòa nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, trẻ sinh non cần được khám mắt định kỳ để theo dõi sự phát triển của mắt.
Bên cạnh đó, trẻ sinh non cũng có nguy cơ gặp các vấn đề về thính giác. Một số trẻ có thể bị điếc hoặc giảm thính lực do hệ thần kinh thính giác chưa phát triển đầy đủ hoặc do các biến chứng liên quan đến việc chăm sóc sau sinh như nhiễm trùng hoặc việc sử dụng các thiết bị hỗ trợ thở.
7. Phát triển thể chất và tinh thần lâu dài
Trẻ sinh non thường có tốc độ phát triển chậm hơn so với trẻ đủ tháng, cả về thể chất lẫn tinh thần. Các cột mốc phát triển như biết lật, bò, đứng, và nói có thể đến muộn hơn. Tuy nhiên, với sự chăm sóc y tế đúng cách và sự quan tâm từ gia đình, nhiều trẻ sinh non có thể bắt kịp bạn bè đồng trang lứa vào những năm sau.
Sự can thiệp sớm, như trị liệu ngôn ngữ, vận động và các chương trình giáo dục đặc biệt, có thể giúp trẻ sinh non vượt qua những khó khăn và phát triển một cách toàn diện hơn. Đồng thời, việc duy trì môi trường sống lành mạnh, giàu tình thương và sự hỗ trợ tinh thần cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của trẻ.
II – Có nên massage cho trẻ sinh non không?
Có, bởi massage có thể mang lại nhiều lợi ích cho trẻ sinh non, nhưng cần được thực hiện đúng cách và dưới sự giám sát của chuyên gia y tế. Dưới đây là một số lý do tại sao massage có thể có lợi cho trẻ sinh non:
1. Kích thích phát triển thần kinh
Massage có khả năng kích thích hệ thần kinh của trẻ sinh non, giúp cải thiện sự phát triển của các dây thần kinh và não bộ. Đặc biệt, với trẻ sinh non, hệ thần kinh chưa hoàn thiện, việc tiếp xúc da kề da và massage nhẹ nhàng giúp kích thích các cơ quan cảm giác, cải thiện khả năng phản ứng với môi trường xung quanh. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng massage có thể tăng cường sự kết nối giữa các neuron thần kinh, giúp trẻ sinh non phát triển các kỹ năng vận động như biết lật, bò, và đi đứng sớm hơn.
Ngoài ra, việc kích thích thần kinh cũng có thể giúp trẻ phát triển khả năng tự điều chỉnh cảm xúc. Trẻ sinh non thường có xu hướng khó kiểm soát các cảm giác khó chịu hoặc căng thẳng. Massage giúp trẻ trở nên thoải mái, bình tĩnh hơn, đồng thời giúp trẻ phát triển hệ thống tự điều chỉnh cảm xúc của mình.
2. Tăng cân và phát triển thể chất
Một trong những thách thức lớn nhất đối với trẻ sinh non là việc duy trì cân nặng và phát triển thể chất. Trẻ sinh non thường gặp khó khăn trong việc tăng cân vì hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện và khả năng hấp thụ dưỡng chất còn yếu. Massage không chỉ giúp trẻ sinh non thư giãn mà còn cải thiện quá trình tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng trẻ sinh non được massage thường xuyên có xu hướng tăng cân nhanh hơn so với những trẻ không được massage. Điều này có thể do massage kích thích các cơ quan tiêu hóa và hệ thống tuần hoàn, giúp tăng cường khả năng tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất từ sữa mẹ hoặc sữa công thức. Đồng thời, việc massage cũng giúp kích thích sự phát triển của cơ bắp và xương, giúp trẻ đạt được các cột mốc phát triển về thể chất sớm hơn.
Massage cho trẻ sinh non
3. Tăng cường hệ miễn dịch
Trẻ sinh non có hệ miễn dịch yếu hơn nhiều so với trẻ sinh đủ tháng, khiến chúng dễ bị nhiễm trùng và bệnh tật. Massage giúp kích thích tuần hoàn máu, từ đó tăng cường sự hoạt động của hệ thống bạch cầu – thành phần quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh.
Ngoài ra, khi trẻ được massage đều đặn, cơ thể sẽ tiết ra các hormone như oxytocin, giúp làm dịu căng thẳng từ đó giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng. Massage cũng có tác dụng giúp tăng cường các tế bào miễn dịch, nhờ đó mà trẻ sinh non có thể chống lại các bệnh lý phổ biến như viêm phổi, nhiễm trùng máu hay các bệnh về đường hô hấp.
4. Cải thiện giấc ngủ
Giấc ngủ đóng vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ, đặc biệt là trẻ sinh non, vì đây là thời điểm mà cơ thể tiến hành quá trình sửa chữa và phát triển. Tuy nhiên, trẻ sinh non thường gặp khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ do hệ thần kinh chưa phát triển hoàn thiện, dễ bị kích thích bởi các yếu tố xung quanh như ánh sáng và tiếng ồn.
Massage giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ bằng cách thúc đẩy sự thư giãn và làm dịu hệ thần kinh. Nhiều trẻ sinh non sau khi được massage thường có giấc ngủ sâu và dài hơn, giúp cơ thể có thêm thời gian để phát triển và phục hồi. Việc ngủ đủ giấc không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn hỗ trợ cho sự phát triển trí não, hệ thống miễn dịch và cơ thể của trẻ.
4. Tăng cường mối liên kết tình cảm giữa cha mẹ và bé
Massage không chỉ mang lại lợi ích về thể chất mà còn có tác động sâu sắc đến mối quan hệ tình cảm giữa cha mẹ và trẻ. Việc tiếp xúc da kề da thông qua các động tác massage nhẹ nhàng giúp trẻ cảm nhận được sự yêu thương và chăm sóc từ cha mẹ. Đối với trẻ sinh non, những tiếp xúc vật lý này đặc biệt quan trọng vì chúng giúp trẻ cảm thấy an toàn và được bảo vệ.
Khi cha mẹ thực hiện massage, họ thường giao tiếp với trẻ qua ánh mắt, nụ cười và giọng nói dịu dàng, tạo nên một môi trường tình cảm tích cực. Điều này không chỉ giúp tăng cường mối liên kết tình cảm giữa cha mẹ và con mà còn giúp trẻ phát triển các kỹ năng xã hội và cảm xúc trong tương lai.
Ngoài ra, quá trình massage còn là cơ hội để cha mẹ cảm nhận sự phát triển từng ngày của trẻ, từ đó tạo dựng lòng tin và sự gắn kết mạnh mẽ hơn. Những cử chỉ yêu thương, sự tương tác gần gũi trong quá trình massage có thể giúp giảm lo lắng và cảm giác bất an mà nhiều bậc phụ huynh có khi chăm sóc trẻ sinh non.
III – Cách massage cho trẻ sinh non đúng cách
Khi massage cho trẻ sinh non, người thực hiện nên dùng hai ngón tay cái và các đầu ngón tay một cách rất nhẹ nhàng. Bắt đầu từ hai chân của trẻ, nhẹ nhàng vuốt ve các ngón chân và lòng bàn chân để trẻ làm quen dần, sau đó chuyển sang mắt cá và cổ chân. Tiếp tục xoa đầu gối bằng lòng bàn tay, làm lần lượt với cả hai chân. Sau đó, nhẹ nhàng dùng các đầu ngón tay massage bụng trẻ.
Tiếp theo, xoa bóp bàn tay, cánh tay và vai của trẻ. Khi massage mặt, cần cẩn thận vuốt nhẹ vùng tai, má và trán, tránh xoa vào đầu vì hộp sọ của trẻ sinh non còn rất mềm. Tốc độ và áp lực massage cũng nên điều chỉnh phù hợp: nếu trẻ quấy khóc, khó ngủ, nên massage với tốc độ chậm và áp lực sâu. Ngược lại, với trẻ thường ngủ li bì, khó tỉnh giấc, có thể massage nhanh hơn để kích thích trẻ.
Cách massage cho trẻ sinh non đúng cách
Massage hàng ngày, nhất là sau khi tắm, không chỉ giúp trẻ thư giãn mà còn là một hoạt động ý nghĩa cho cả mẹ và bé, dù trẻ sinh non có thể yếu hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Những nỗ lực chăm sóc này sẽ giúp con yêu phát triển khỏe mạnh hơn.
IV – Lưu ý khi massage cho trẻ sinh non
Massage có thể mang lại nhiều lợi ích cho trẻ sinh non, nhưng do trẻ có cơ thể nhạy cảm và chưa phát triển hoàn thiện, việc massage cần được thực hiện cẩn thận và theo đúng hướng dẫn để đảm bảo an toàn. Dưới đây là những lưu ý quan trọng khi thực hiện massage cho trẻ sinh non:
1. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu
Trẻ sinh non thường có sức khỏe yếu hơn so với trẻ sinh đủ tháng, vì vậy việc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ liệu pháp massage nào là điều cần thiết. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ và chỉ dẫn xem liệu việc massage có phù hợp không, cũng như đưa ra những hướng dẫn chi tiết về cách massage an toàn.
2. Chọn thời điểm thích hợp
Massage cho trẻ nên được thực hiện vào thời điểm trẻ đang tỉnh táo, thoải mái và không ngay sau khi trẻ vừa ăn xong. Thời điểm lý tưởng là khi trẻ không quá đói, không quá no và đang ở trạng thái bình tĩnh. Nếu trẻ có dấu hiệu quấy khóc hoặc khó chịu, bố mẹ nên hoãn lại việc massage đến khi trẻ cảm thấy thoải mái hơn.
3. Massage nhẹ nhàng và đúng kỹ thuật
Do làn da và cơ thể của trẻ sinh non rất mỏng manh, cần phải sử dụng những động tác massage cực kỳ nhẹ nhàng. Không nên ấn mạnh hoặc chà xát mạnh vào da của trẻ, đặc biệt là ở các vùng như ngực, bụng và xương sống. Các chuyển động nên được thực hiện từ từ, theo hướng dẫn của chuyên gia để đảm bảo trẻ cảm thấy thư giãn và an toàn.
Cha mẹ có thể thực hiện các động tác vuốt nhẹ từ đầu đến chân, chú trọng vào các khu vực như lưng, chân và tay, tránh vùng bụng nếu trẻ có dấu hiệu khó chịu. Mỗi buổi massage nên kéo dài từ 10 đến 15 phút và có thể thực hiện vài lần trong ngày tùy theo hướng dẫn của bác sĩ.
4. Sử dụng dầu massage phù hợp
Nếu có sử dụng dầu massage, hãy chọn các loại dầu an toàn, tự nhiên, được thiết kế dành riêng cho trẻ sơ sinh. Dầu massage giúp tay cha mẹ trượt nhẹ nhàng trên da trẻ và giúp bảo vệ làn da mỏng manh của trẻ khỏi bị tổn thương. Tuy nhiên, cần thử nghiệm một ít dầu lên một vùng da nhỏ của trẻ trước khi sử dụng để đảm bảo trẻ không bị dị ứng với sản phẩm.
Mẹ có thể tham khảo và lựa chọn dầu massage cho bé Yoosun Rau má, sản phẩm của thương hiệu đã có hơn 20 năm trên thị trường và được hàng triệu mẹ tin dùng mỗi năm. Dầu massage cho bé Yoosun Rau má được thiết kế dành riêng cho trẻ sơ sinh, với 99% thành phần có nguồn gốc thiên nhiên, hạn chế tối đa tình trạng kích ứng da cho bé yêu. Sản phẩm sử dụng dầu thiên nhiên thay thế cho dầu khoáng, một loại dầu có nguồn gốc từ dầu mỏ, nên giúp làm mềm da bé mà không gây bít tắc lỗ chân lông.
Dầu massage cho bé Yoosun Rau má
5. Quan sát phản ứng của trẻ
Trong quá trình massage, cha mẹ cần liên tục quan sát phản ứng của trẻ. Nếu trẻ tỏ ra không thoải mái, quấy khóc, da nổi mẩn đỏ hoặc có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, nên dừng ngay việc massage và tham khảo ý kiến bác sĩ. Trẻ sinh non rất nhạy cảm, vì vậy việc theo dõi các dấu hiệu và phản ứng của trẻ là điều quan trọng để đảm bảo massage thực sự mang lại hiệu quả tích cực.
6. Tạo môi trường yên tĩnh và ấm áp
Trẻ sinh non dễ bị mất nhiệt, vì vậy trước khi bắt đầu massage, cần đảm bảo phòng massage đủ ấm áp và không có gió lùa. Một không gian yên tĩnh, không ồn ào cũng giúp trẻ thư giãn hơn trong quá trình massage. Nhạc nhẹ hoặc tiếng ru có thể được sử dụng để tạo cảm giác an toàn và dễ chịu cho trẻ.
Trên đây là cách massage cho trẻ sinh non đúng cách để có thể tăng cường thể chất cho trẻ sinh non, thiếu tháng. Nếu còn có những thắc mắc về cách massage cho trẻ sinh non hoặc có những câu hỏi về dầu massage cho bé Yoosun Rau má, cha mẹ vui lòng liên hệ theo số hotline 1800 1125 hoặc liên hệ trực tiếp Đại Bắc Care để được tư vấn và giải đáp.
Tham khảo thêm:
