Sắt là một khoáng chất thiết yếu đối với cơ thể, giúp sản xuất hemoglobin trong máu, từ đó vận chuyển oxy đi khắp các mô và cơ quan. Tuy nhiên, giống như nhiều chất dinh dưỡng khác, việc bổ sung sắt phải được kiểm soát ở mức vừa đủ nếu không sẽ dẫn đến quá liều. Vậy triệu chứng của uống sắt quá liều là gì? Và cách xử trí trong trường hợp đó.
I – Nguyên nhân uống sắt quá liều
Uống sắt quá liều có sao không? Câu trả lời lá CÓ, uống sắt quá liều có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe, đặc biệt là khi không được phát hiện và xử lý kịp thời. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, từ việc hiểu sai về liều lượng cần thiết cho cơ thể, cho đến sự vô tình hoặc không có đủ kiến thức khi sử dụng các sản phẩm bổ sung sắt. Việc hiểu rõ những nguyên nhân dẫn đến uống sắt quá liều là vô cùng quan trọng để có thể phòng tránh và sử dụng khoáng chất này một cách an toàn.
1. Tự ý bổ sung sắt mà không theo chỉ dẫn của bác sĩ
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến uống sắt quá liều là tự ý sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung sắt mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Nhiều người tin rằng việc bổ sung sắt có thể giúp cải thiện sức khỏe, đặc biệt khi cảm thấy mệt mỏi, suy nhược hoặc có những dấu hiệu như thiếu máu. Tuy nhiên, việc bổ sung sắt cần được căn cứ vào tình trạng sức khỏe cụ thể của mỗi người và liều lượng phù hợp.
Thiếu máu do thiếu sắt là một vấn đề phổ biến, nhưng không phải tất cả các triệu chứng mệt mỏi hay suy nhược đều liên quan đến thiếu sắt. Nhiều người tự chẩn đoán và bắt đầu sử dụng các viên uống sắt mà không thực hiện bất kỳ xét nghiệm máu nào để xác định liệu cơ thể họ có thực sự cần bổ sung sắt hay không. Điều này dẫn đến tình trạng dùng quá mức và vượt qua khả năng xử lý của cơ thể, gây ra ngộ độc sắt.
2. Không hiểu nhu cầu sắt của cơ thể
Một nguyên nhân khác dẫn đến uống sắt quá liều là thiếu hiểu biết về nhu cầu sắt hàng ngày của cơ thể. Mỗi người có một nhu cầu sắt khác nhau, phụ thuộc vào độ tuổi, giới tính, và tình trạng sức khỏe.
Ví dụ, phụ nữ mang thai hoặc cho con bú, trẻ em đang trong giai đoạn phát triển, và người bị thiếu máu do thiếu sắt có nhu cầu sắt cao hơn so với người bình thường. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ được mức độ sắt mà cơ thể cần, dẫn đến việc tự ý bổ sung quá nhiều sắt so với mức an toàn.
Theo khuyến nghị của nhiều tổ chức y tế, lượng sắt cần thiết cho người lớn trung bình là khoảng 8-18 mg mỗi ngày, và phụ nữ mang thai có thể cần đến 27 mg mỗi ngày. Tuy nhiên, khi bổ sung vượt quá mức 45 mg mỗi ngày, nguy cơ ngộ độc sắt bắt đầu tăng lên. Những người thiếu kiến thức về các mức độ an toàn thường sử dụng liều cao hơn nhiều so với nhu cầu thực tế, dẫn đến uống sắt quá liều.
3. Dùng nhiều sản phẩm bổ sung sắt cùng lúc
Sử dụng đồng thời nhiều loại sản phẩm bổ sung sắt mà không kiểm soát được tổng lượng sắt nạp vào cơ thể cũng là nguyên nhân dẫn đến uống sắt quá liều. Trong các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng, sắt thường được kết hợp với nhiều loại vitamin và khoáng chất khác.
Nếu một người sử dụng nhiều loại sản phẩm chức năng cùng lúc, chẳng hạn như viên uống vitamin tổng hợp, thuốc bổ máu, hoặc sản phẩm tăng cường sức khỏe, thì lượng sắt có thể bị tích tụ mà họ không nhận ra.
Vấn đề nằm ở chỗ, mỗi sản phẩm có thể chứa một lượng nhỏ sắt, nhưng khi cộng gộp lại, tổng lượng sắt nạp vào cơ thể có thể vượt quá mức an toàn. Điều này đặc biệt phổ biến ở những người sử dụng thực phẩm chức năng để hỗ trợ sức khỏe một cách tự phát mà không có sự hướng dẫn cụ thể từ các chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ.
4. Sử dụng sai liều lượng hoặc uống sắt quá lâu
Ngoài việc sử dụng nhiều loại sản phẩm cùng lúc, nhiều người cũng mắc sai lầm khi dùng sai liều lượng hoặc dùng kéo dài quá mức thời gian được khuyến cáo. Một số người, khi cảm thấy các triệu chứng thiếu sắt không được cải thiện ngay lập tức, có xu hướng tự tăng liều mà không hỏi ý kiến bác sĩ. Điều này dẫn đến nguy cơ tích tụ sắt trong cơ thể, vì cơ thể không thể đào thải hết lượng sắt thừa một cách nhanh chóng.
Bên cạnh đó, sử dụng sắt trong thời gian quá dài cũng là một nguyên nhân gây ngộ độc sắt. Sắt không giống như các vitamin tan trong nước như vitamin C hay vitamin B, có thể dễ dàng đào thải qua nước tiểu khi dư thừa. Sắt là một khoáng chất được lưu trữ chủ yếu trong gan, và khi lượng sắt trong gan vượt quá mức cần thiết, nó sẽ gây ra các vấn đề về gan, như viêm gan, xơ gan, thậm chí là ung thư gan.
5. Trẻ em vô tình uống phải thuốc sắt của người lớn
Trẻ em là nhóm dễ bị ngộ độc sắt nhất, và một trong những nguyên nhân phổ biến là trẻ vô tình nuốt phải thuốc sắt của người lớn. Do nhu cầu sắt của trẻ em thấp hơn nhiều so với người lớn, chỉ cần một lượng nhỏ sắt cũng có thể gây ngộ độc cho trẻ.
Việc bảo quản không cẩn thận các sản phẩm chứa sắt ngoài tầm với của trẻ em là một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến tai nạn này. Khi bé uống sắt quá liều, các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, và đau bụng sẽ xuất hiện trong vài giờ đầu, và nếu không được xử lý kịp thời, ngộ độc sắt có thể gây tổn thương gan, thận, và tim, thậm chí dẫn đến tử vong.
6. Sự khác biệt về hấp thụ sắt từ thực phẩm và thực phẩm chức năng
Cuối cùng, một số người có xu hướng không phân biệt được sự khác biệt giữa hấp thụ sắt từ thực phẩm tự nhiên và thực phẩm chức năng. Sắt từ thực phẩm, đặc biệt là các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật như rau xanh, đậu, hoặc ngũ cốc, thường ít gây nguy cơ ngộ độc hơn vì cơ thể có khả năng điều chỉnh lượng sắt hấp thụ từ thực phẩm. Ngược lại, sắt từ các viên uống bổ sung có thể được hấp thụ nhanh và nhiều hơn, dẫn đến nguy cơ uống quá liều nếu không được kiểm soát kỹ lưỡng.
Viên uống bổ sung sắt Ausfebis
Vì vậy, việc trước khi bổ sung sắt bằng việc sử dụng các thực phẩm chức năng cần lưu ý về loại sắt, khả năng hấp thu và liều lượng. Viên uống bổ sung sắt Ausfebis của nhãn hàng dược phẩm hàng đầu của Úc MaxBioCare, và được nhập khẩu nguyên lọ về Việt Nam bởi Đại Bắc Group. Sản phẩm chứa sắt hữu cơ với khả năng hấp thu tốt hơn so với sắt vô cơ từ đó giảm tác dụng phụ đặc biệt trên đường tiêu hóa. Với 120mg Ferrous bisglycinate chelate 20%, tương đương với 24mg sắt nguyên tố, phù hợp với nhu cầu sắt cần thiết một ngày.
II – Triệu chứng uống sắt quá liều
Việc tiêu thụ sắt vượt quá nhu cầu của cơ thể có thể dẫn đến ngộ độc sắt, với những triệu chứng phát triển qua nhiều giai đoạn. Hiểu rõ các triệu chứng uống sắt quá liều là điều cần thiết để nhận biết sớm và điều trị đúng cách. Triệu chứng ngộ độc sắt không chỉ liên quan đến hệ tiêu hóa mà còn ảnh hưởng đến các cơ quan khác như gan, tim, thận và hệ thần kinh.
1. Giai đoạn đầu (6-24 giờ sau khi uống sắt quá liều)
Trong vài giờ đầu sau khi uống quá liều sắt, cơ thể bắt đầu phản ứng lại với lượng sắt thừa, chủ yếu ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Triệu chứng phổ biến nhất trong giai đoạn này bao gồm:
– Buồn nôn và nôn mửa: Đây là một trong những dấu hiệu đầu tiên khi cơ thể cố gắng loại bỏ lượng sắt dư thừa. Nôn mửa có thể kèm theo cảm giác buồn nôn dai dẳng, không dễ dàng giảm bớt.
– Đau bụng: Đau bụng thường xuất hiện dưới dạng cơn đau quặn thắt, đặc biệt ở vùng thượng vị (phần trên của dạ dày), do sắt tác động lên niêm mạc dạ dày và ruột, gây kích ứng và viêm nhiễm.
– Tiêu chảy: Sắt dư thừa kích thích niêm mạc ruột, làm tăng nhu động ruột và dẫn đến tiêu chảy. Trong nhiều trường hợp, tiêu chảy có thể kèm theo máu hoặc màu phân đen do sự xuất huyết bên trong.
– Mất nước và suy nhược: Nôn mửa và tiêu chảy kéo dài có thể gây mất nước, dẫn đến suy nhược cơ thể, chóng mặt và hạ huyết áp.
Trong giai đoạn này, triệu chứng thường bị nhầm lẫn với các vấn đề tiêu hóa thông thường, nhưng nếu không xử lý kịp thời, ngộ độc sắt sẽ tiến triển nhanh chóng và dẫn đến những biến chứng nặng nề hơn.
2. Giai đoạn chuyển tiếp (6-48 giờ sau khi uống sắt quá liều)
Sau khi các triệu chứng ban đầu giảm bớt, cơ thể có thể tạm thời cảm thấy khá hơn, và điều này khiến nhiều người lầm tưởng rằng tình trạng đã được cải thiện. Tuy nhiên, đây chỉ là một giai đoạn tạm lắng của ngộ độc sắt, trong khi sắt vẫn tiếp tục tích tụ trong các cơ quan nội tạng. Triệu chứng có thể không rõ rệt trong giai đoạn này, nhưng sự tích lũy của sắt trong gan, tim và thận sẽ bắt đầu gây tổn thương dần dần. Các biểu hiện có thể bao gồm:
– Giảm triệu chứng: Nhiều người trong giai đoạn này có thể cảm thấy các triệu chứng buồn nôn, đau bụng và tiêu chảy giảm bớt, nhưng thực chất sắt vẫn đang được hấp thụ vào máu và gây tổn hại nghiêm trọng cho các cơ quan nội tạng.
– Tăng men gan: Do sắt bắt đầu tích tụ trong gan, xét nghiệm máu có thể cho thấy mức men gan (ALT và AST) tăng cao, báo hiệu gan đang bị tổn thương. Người bị ngộ độc sắt có thể không nhận thấy ngay triệu chứng bên ngoài của tổn thương gan, nhưng nếu không được phát hiện sớm, tình trạng này sẽ dẫn đến suy gan nghiêm trọng.
3. Giai đoạn toàn phát (48 giờ đến 72 giờ sau khi uống sắt quá liều)
Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất của ngộ độc sắt, khi các cơ quan nội tạng như gan, tim, và thận bị tổn thương nghiêm trọng do sự tích tụ của sắt. Các triệu chứng lúc này không chỉ giới hạn ở hệ tiêu hóa mà lan sang nhiều hệ thống cơ quan khác, với biểu hiện như:
– Suy gan cấp: Gan là cơ quan chính chịu trách nhiệm lưu trữ sắt và xử lý các chất độc hại. Khi lượng sắt quá lớn, gan bị quá tải, dẫn đến suy gan. Triệu chứng suy gan bao gồm vàng da, vàng mắt (do tăng bilirubin), nước tiểu sẫm màu, buồn nôn, và nôn mửa trở lại. Nếu không được can thiệp y tế kịp thời, suy gan có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong.
– Rối loạn nhịp tim: Khi sắt tích tụ trong tim, nó gây ra tổn thương tế bào cơ tim, dẫn đến rối loạn nhịp tim, thậm chí suy tim. Triệu chứng có thể bao gồm tim đập nhanh, đau ngực, khó thở, và mệt mỏi cực độ.
– Sốc và hạ huyết áp: Một trong những biểu hiện nguy hiểm nhất của ngộ độc sắt là tình trạng sốc do giảm thể tích tuần hoàn, thường xảy ra do sự suy giảm chức năng tim và mất nước nặng nề từ giai đoạn đầu của ngộ độc. Huyết áp giảm đột ngột có thể gây choáng, mất ý thức, và nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.
– Suy thận: Sắt dư thừa cũng gây tổn hại cho thận, làm giảm khả năng lọc máu của cơ quan này. Suy thận có thể biểu hiện qua giảm lượng nước tiểu, phù, và mất cân bằng điện giải. Suy thận nặng có thể dẫn đến việc cần chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận.
Triệu chứng uống sắt quá liều
4. Giai đoạn hồi phục (sau 4-5 ngày nếu được điều trị)
Nếu ngộ độc sắt được phát hiện và điều trị kịp thời, cơ thể có thể bắt đầu hồi phục sau 4 đến 5 ngày. Tuy nhiên, trong những trường hợp nghiêm trọng, quá trình hồi phục có thể kéo dài và để lại các di chứng lâu dài, đặc biệt đối với gan, thận và tim. Triệu chứng trong giai đoạn này bao gồm:
– Mệt mỏi kéo dài: Do các cơ quan nội tạng bị tổn thương, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi kéo dài, cần thời gian để phục hồi chức năng.
– Suy giảm chức năng gan hoặc thận: Ngay cả khi qua khỏi giai đoạn nguy hiểm, người bệnh có thể gặp các vấn đề liên quan đến chức năng gan hoặc thận trong thời gian dài, đặc biệt nếu ngộ độc sắt đã gây ra tổn thương nghiêm trọng cho các cơ quan này.
5. Các biến chứng lâu dài của ngộ độc sắt
Mặc dù triệu chứng bệnh có thể đã hết nhưng ngộ độc sắt nặng có thể để lại các biến chứng lâu dài, bao gồm:
– Xơ gan: Tổn thương gan do ngộ độc sắt có thể dẫn đến viêm gan mạn tính và xơ gan. Điều này làm giảm khả năng giải độc của gan và tăng nguy cơ phát triển ung thư gan.
– Suy tim mạn tính: Rối loạn nhịp tim và tổn thương cơ tim trong giai đoạn ngộ độc sắt cấp tính có thể dẫn đến suy tim mạn tính, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và đe dọa tính mạng về lâu dài.
– Suy thận mạn: Tổn thương thận do sắt tích tụ có thể gây suy thận mạn tính, buộc người bệnh phải điều trị bằng các biện pháp như chạy thận hoặc ghép thận.
III – Cách xử trí khi uống sắt quá liều
Khi uống sắt quá liều, việc xử trí nhanh chóng và đúng cách là rất quan trọng để ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng. Ngộ độc sắt là một tình trạng cấp tính, có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến các cơ quan nội tạng như gan, thận, tim và hệ tiêu hóa. Do đó, khi phát hiện có dấu hiệu ngộ độc sắt, cần hành động ngay lập tức để bảo vệ sức khỏe.
1. Nhận diện triệu chứng ngộ độc sắt
Triệu chứng của ngộ độc sắt có thể xuất hiện trong vòng từ 6 đến 24 giờ sau khi uống quá liều. Một số biểu hiện phổ biến bao gồm buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy, và trong một số trường hợp phân có thể lẫn máu hoặc chuyển màu đen.
Ngoài ra, người bị ngộ độc có thể cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt, và mất nước do tiêu chảy và nôn mửa nhiều. Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, bệnh nhân có thể gặp rối loạn nhịp tim, khó thở, hoặc thậm chí sốc do suy giảm huyết áp.
2. Hành động ngay lập tức
Nếu phát hiện dấu hiệu ngộ độc sắt, đặc biệt là ở trẻ em (do trẻ em thường dễ bị ảnh hưởng hơn khi vô tình uống viên sắt của người lớn), việc quan trọng nhất là liên hệ ngay với cơ sở y tế gần nhất. Đây là bước đầu tiên và thiết yếu trong quá trình xử trí ngộ độc sắt. Việc tự xử lý tại nhà mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ có thể làm tình trạng tồi tệ hơn.
Trong khi chờ sự can thiệp y tế, không nên cố gắng gây nôn nếu không có chỉ định từ bác sĩ. Việc tự gây nôn có thể gây nguy hiểm, đặc biệt nếu bệnh nhân đã bị suy yếu hoặc mất ý thức. Thay vào đó, nếu người bệnh vẫn còn tỉnh táo, có thể cho họ uống nhiều nước để giảm thiểu sự hấp thụ sắt vào cơ thể.
3. Điều trị y tế chuyên sâu
Khi đến cơ sở y tế, bệnh nhân sẽ được đánh giá tình trạng và mức độ ngộ độc thông qua xét nghiệm máu để xác định nồng độ sắt trong máu. Nếu nồng độ sắt cao, bác sĩ có thể áp dụng các biện pháp điều trị chuyên sâu như: Dùng chất khử sắt, thẩm tách máu, điều trị hỗ trợ như truyền dịch để bù nước, điều chỉnh điện giải, và kiểm soát các triệu chứng khác như rối loạn nhịp tim, huyết áp thấp hoặc suy gan.
Cách xử trí khi uống sắt quá liều
4. Theo dõi sau điều trị
Sau khi tình trạng ngộ độc được kiểm soát, bệnh nhân cần được theo dõi lâu dài để đảm bảo không có biến chứng kéo dài ở các cơ quan nội tạng. Gan, thận và tim là những cơ quan dễ bị tổn thương do ngộ độc sắt, do đó cần tiến hành các xét nghiệm kiểm tra chức năng định kỳ để phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Đặc biệt, đối với trẻ em, việc theo dõi kỹ lưỡng sau điều trị là rất quan trọng, vì ngộ độc sắt ở trẻ có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài.
5. Phòng ngừa ngộ độc sắt
Cách tốt nhất để xử lý ngộ độc sắt là phòng ngừa. Viên uống bổ sung sắt cần được bảo quản ở nơi an toàn, tránh xa tầm với của trẻ em. Đồng thời, khi sử dụng các sản phẩm bổ sung sắt, người lớn nên tuân thủ đúng liều lượng được chỉ định bởi bác sĩ, tránh tự ý tăng liều hoặc sử dụng lâu dài mà không có sự giám sát y tế.
Tóm lại, ngộ độc sắt là tình trạng nguy hiểm nên cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng khi uống bổ sung sắt để tránh tình trạng uống sắt quá liều. Bên cạnh đó, cũng cần hiểu để nhận biết triệu chứng uống sắt quá liều và cách xử trí để tránh các hậu quả đáng tiếc. Nếu còn thắc mắc về việc uống sắt quá liều hay viên uống bổ sung sắt Ausfebis, vui lòng liên hệ hotline 1800 1125 hoặc liên hệ trực tiếp cho Đại Bắc Care để được giải đáp.
Tham khảo thêm:
