Viêm da cơ địa ở mông là một dạng phản ứng viêm mạn tính của da với biểu hiện đặc trưng là khô da, ngứa, đỏ, bong tróc, sần sùi và đôi khi có mụn nước ở vùng da mông. Ai cũng có thể mắc viêm da cơ địa mông, nhưng trẻ em – đối tượng có làn da nhạy cảm và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện có tỷ lệ mắc cao hơn cả. Trong bài viết ngày hôm nay, hãy cùng Daibaccare tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu cũng như cách xử trí và phòng ngừa tình trạng bệnh này nhé!
Nguyên nhân viêm da cơ địa ở mông
Nguyên nhân của viêm da cơ địa ở mông không do một nguyên nhân đơn lẻ, mà nó hình thành từ kết quả của tác động đa yếu tố. Và mặc dù đây không phải bệnh truyền nhiễm nhưng lại rất dễ tái phát khi da bị khô hoặc tiếp xúc với nguồn gây kích ứng, dị ứng.
Theo các chuyên gia từ Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), viêm da cơ địa nói chung và viêm da cơ địa ở mông nói riêng có nguyên nhân phức tạp, bao gồm các yếu tố di truyền và môi trường, dẫn đến những bất thường ở lớp biểu bì và hệ miễn dịch. Các nguyên nhân đó bao gồm:
Yếu tố di truyền
Về mặt sinh học, nhiều nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng nhất trong việc quyết định tình trạng viêm da cơ địa của một người.
Theo bài đăng có tiêu đề Atopic Dermatitis đăng tải trên National Institutes of Health (NIH, 2023) cho biết, nếu một trong hai cha mẹ có tiền sử bị dị ứng (như viêm da, viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn), thì trẻ có hơn 50% khả năng cũng sẽ phát triển các triệu chứng dị ứng. Còn trong trường hợp cả hai cha mẹ đều có cơ địa viêm da, nguy cơ ở trẻ có thể tăng tới 80%.
Sở dĩ có tỷ lệ này là do biến đổi gen di truyền, đặc biệt là đột biến gen filaggrin (FLG) – loại protein quan trọng giúp duy trì hàng rào bảo vệ da và giữ ẩm tự nhiên. Khi gen này bị lỗi, da trẻ sẽ dễ mất nước, khô, yếu và nhạy cảm hơn, từ đó dễ khởi phát viêm da cơ địa.
Đồng thời, da cũng dễ bị tác động và tổn thương hơn trước các yếu tố ngoại lai (bụi, mồ hôi, xà phòng, hóa chất). Bởi khi hàng rào này suy yếu, các dị nguyên dễ dàng xâm nhập, kích hoạt phản ứng viêm mạn tính, dẫn đến biểu hiện đỏ, ngứa, bong vảy đặc trưng ở vùng mông và các nếp gấp.
Yếu tố môi trường
Bên cạnh di truyền, yếu tố môi trường cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến của viêm da cơ địa ở mông.
Theo các chuyên gia chia sẻ, thời tiết lạnh và độ ẩm thấp làm giảm khả năng giữ nước của da, đồng thời tăng nguy cơ viêm ở trẻ nhỏ. Đặc biệt là vùng mông khi mông phải thường xuyên chịu ma sát với tã, quần bó sát, hoặc bề mặt ghế cứng, làm da dễ kích ứng, nhất là khi đổ mồ hôi hoặc không được vệ sinh – thay tã đúng cách.
Tiếp xúc các sản phẩm chứa hoá chất gây kích ứng
Tiếp xúc với chất tẩy rửa, nước giặt, khăn ướt chứa cồn, hương liệu tổng hợp, paraben, formaldehyde, chất tạo bọt như SLS/SLES, proplylene glycol… có thể gây viêm da tiếp xúc thứ phát, khiến tình trạng viêm da cơ địa nặng hơn.
Chính vì thế, nhiều chuyên gia và bác sĩ da liễu khuyến cáo cha mẹ nên tránh dùng sản phẩm chứa các hợp chất trên vì đây là những tác nhân kích ứng thường gặp nhất ở trẻ bị viêm da cơ địa.
Rối loạn hệ miễn dịch và hệ vi sinh da
Cuối cùng, rối loạn hệ miễn dịch và hệ vi sinh da (skin microbiome) cũng là nguyên nhân sâu xa gây ra tình trạng viêm da cơ địa nói chung và ở vùng mông nói riêng.
Ở trẻ nhỏ, hệ miễn dịch da còn yếu, chưa hoàn thiện nên phản ứng viêm thường mạnh hơn và kéo dài hơn so với người trưởng thành khi có kích ứng nhẹ.
Đồng thời, sự mất cân bằng vi sinh vật có lợi và có hại trên da khiến vi khuẩn Staphylococcus aureus dễ phát triển, làm tăng viêm và ngứa – đặc biệt tại các vùng nhạy cảm như vùng kín, nách, bẹn hoặc mông.
Nguyên nhân ít gặp khác của viêm da cơ địa ở mông
Ngoài các nguyên nhân chính trên, một số nguyên nhân ít gặp hơn nhưng vẫn có thể góp phần làm khởi phát hoặc làm nặng thêm viêm da cơ địa mà cha mẹ không nên bỏ qua, bao gồm:
- Rối loạn nội tiết hoặc hormon: Một số trẻ và thanh thiếu niên có thể bùng phát viêm da cơ địa khi thay đổi nội tiết tố (giai đoạn dậy thì, sau ốm, hoặc sau tiêm phòng). Sự biến động của hormon cortisol và estrogen ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch và độ ẩm da, khiến da nhạy cảm hơn.
- Căng thẳng và rối loạn giấc ngủ: Căng thẳng, thiếu ngủ hoặc khóc kéo dài làm tăng giải phóng histamin và cytokine viêm, khiến da dễ đỏ ngứa hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ hay mất ngủ có tỷ lệ tái phát viêm da cao hơn 2,3 lần so với trẻ ngủ đủ giấc.
- Nhiễm trùng hoặc tác dụng phụ của vaccine: Một số ít trường hợp, nhiễm virus (như herpes simplex, cúm) hoặc phản ứng sau tiêm chủng có thể kích hoạt tạm thời hệ miễn dịch, gây bùng phát viêm da cơ địa ở vùng vốn nhạy cảm như mông, cổ, khuỷu tay. Tuy nhiên, đây là phản ứng rất hiếm và không kéo dài.
- Dị ứng thực phẩm hoặc tiêu hóa kém: Một số trẻ nhỏ bị dị ứng với thực phẩm, ví dụ như protein sữa bò, trứng, đậu nành hoặc hải sản, khi ăn phải sẽ gây phản ứng viêm lan tỏa trên da. Đặc biệt, ở trẻ khi hệ tiêu hóa chưa trưởng thành, protein khó tiêu hóa hết sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch da – ruột gây nên viêm da.
Dấu hiệu cảnh báo sớm của viêm da cơ địa ở mông
Viêm da cơ địa nói chung, vùng da mông nói riêng thường khởi phát âm thầm và dễ bị nhầm với hăm tã hoặc viêm da tiếp xúc, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, cha mẹ có thể nhận biết sớm qua một số dấu hiệu đặc trưng dưới đây để can thiệp kịp thời:
Da khô và bong vảy nhẹ
Da khô ráp, sần sùi, bong vảy nhẹ là dấu hiệu ban đầu và dễ nhận biết nhất của viêm da cơ địa, phản ánh tình trạng hàng rào bảo vệ da đang bị suy yếu, da mất nước.
Cha mẹ sẽ thấy vùng da ở mông của trẻ trở nên khô ráp, sần nhẹ khi sờ và bong vảy mịn như phấn, dù không dùng tã quá lâu hay bị ẩm.
Xuất hiện các mảng đỏ hoặc vùng da sậm màu
Khi tình trạng viêm da cơ địa tiến triển, vùng da hai bên mông hoặc quanh hậu môn sẽ xuất hiện mảng đỏ, viền rõ ràng, có màu hơi sậm hơn vùng da lành xung quanh. Cụ thể, ở những trẻ da sáng, vùng viêm có thể hồng hoặc đỏ hạt, còn ở trẻ da ngăm sẽ nâu sậm và dày hơn.
Ngứa da, đặc biệt về đêm
Ngứa là dấu hiệu điển hình giúp phân biệt viêm da cơ địa với các dạng hăm thông thường. Cha mẹ sẽ thấy trẻ thường gãi, cọ mông vào nệm hoặc ghế, thậm chí quấy khóc khi ngủ. Đặc biệt là ngứa về đêm và tăng mạnh khi thời tiết khô, sau tắm nước nóng hoặc khi da ra mồ hôi.
Da nứt hoặc rỉ dịch nhẹ
Khi tình trạng ngứa kéo dài, trẻ gãi nhiều, vùng da bị viêm có thể nứt, rớm dịch vàng, có mùi hôi… đây đều là các dấu hiệu cho thấy viêm da đã bị nhiễm trùng hoặc bị vi khuẩn, nấm tấn công. Lúc này, cha mẹ cần đưa trẻ đến khám bác sĩ sớm nhất để tránh trình trạng bội nhiễm vi khuẩn hoặc nấm Candida.
Tái phát theo chu kỳ
Khác với viêm da dị ứng hay viêm da tiếp xúc, viêm da cơ địa có đặc điểm bùng phát rồi thuyên giảm, thường trở lại khi da khô, thời tiết lạnh hoặc bé mặc tã kín. Nếu cha mẹ nhận thấy vùng mông đỏ, khô, ngứa lặp lại nhiều lần, đó là dấu hiệu sớm của viêm da cơ địa mãn tính.
Chăm sóc và phòng ngừa viêm da cơ địa ở mông
Viêm da cơ địa có thể tái phát theo chu kỳ, chính vì thế cha mẹ nên đưa trẻ đi khám da liễu nếu thấy da của trẻ bị đỏ, rỉ dịch, sưng hoặc ngứa dữ dội. Bác sĩ sẽ đánh giá mức độ viêm và có thể kê kem chống viêm nhẹ (Hydrocortisone 1%) hoặc thuốc ức chế miễn dịch tại chỗ (Tacrolimus 0.03%) khi cần thiết.
Các chuyên gia cũng khuyên rằng, phòng bệnh hơn chữa bệnh, cha mẹ nên thực hiện các biện pháp đơn giản dưới đây để giúp bảo vệ hàng rào da, từ đó giảm tái phát và duy trì làn da khỏe mạnh cho trẻ.
Giữ da luôn sạch và khô thoáng
Nguyên tắc trong chăm sóc và phòng ngừa viêm da cơ địa nói chung và viêm da cơ địa vùng mông nói riêng là giữ da luôn khô thoáng. Bằng cách tắm cho bé mỗi ngày bằng nước ấm (khoảng 35–37°C), không dùng nước quá nóng vì có thể khiến da khô thêm.
Cùng với đó, nên chọn sữa tắm dịu nhẹ, không hương liệu, không sulfate, bổ sung các thành phần làm sạch, dưỡng ẩm, kháng khuẩn nhẹ nhàng cho da chiết xuất từ tự nhiên như rau má, trà xanh, lô hội, bơ hạt mỡ…
Hoặc cha mẹ có thể tham khảo ý kiến chuyên gia về việc tắm bằng các loại lá có công dụng mát da, kháng khuẩn và dưỡng ẩm, tăng cường hàng rào bảo vệ da như:
- Lá trầu không – có tác dụng kháng khuẩn, giảm viêm và làm khô tổn thương; thường dùng để nấu nước tắm hoặc rửa vùng da viêm.
- Lá khế – giúp giảm ngứa, dị ứng và phục hồi da nhờ các hoạt chất chống oxy hóa tự nhiên.
- Lá trà xanh – chứa polyphenol và catechin giúp chống viêm, kháng khuẩn, làm dịu vùng da tổn thương.
- Lá tía tô – có tinh dầu và flavonoid giúp giảm sưng, giảm ngứa và kích thích tái tạo da mới.
Sau khi tắm, cần lau khô nhẹ bằng khăn cotton mềm. Đặc biệt, với vùng mông hoặc nếp gấp, lau khô kỹ và tránh mặc tã khi không cần thiết, để da được “thở”. Bởi da ẩm bí là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn và nấm phát triển, tấn công gây viêm
Dưỡng ẩm đều đặn hằng ngày
Dưỡng ẩm là bước quan trọng nhất giúp phục hồi lớp bảo vệ da bị tổn thương. Vậy nên, cha mẹ cần hết sức lưu ý về loại sản phẩm cũng như tần suất sử dụng dưỡng ẩm cho trẻ.
Về sản phẩm, nên chọn sản phẩm không mùi, không cồn, không paraben, có chứa ceramide, panthenol, glycerin hoặc kẽm oxit như Yoosun Rau Má, Eucerin Baby Eczema Relief, Bepanthen, Sudocrem, Mustela Vitamin Barrier Cream….
Về tần suất, chỉ nên thoa kem dưỡng ẩm 2–3 lần/ngày, đặc biệt sau khi tắm – thời điểm dưỡng da lý tưởng hoặc khi thời tiết hanh khô – khi da trẻ mất nước, dễ tổn thương.
Mặc trang phục thoáng mát, thấm hút tốt
Cha mẹ nên ưu tiên cho trẻ mặc quần áo cotton mềm, rộng rãi để giúp làn da “thở” tự nhiên, giảm ma sát và hạn chế tích tụ mồ hôi – yếu tố thường khiến vùng da mông bị kích ứng.
Ngược lại, nên tránh các loại vải sợi tổng hợp hoặc quần bó sát, vì nó có thể khiến da bí hơi, tăng nhiệt và dễ tổn thương hàng rào bảo vệ, làm bệnh viêm da cơ địa nặng hơn.
Đặc biệt trong những ngày nắng nóng, cha mẹ cần thay quần áo thường xuyên cho trẻ, giữ da luôn khô thoáng và tránh để mồ hôi đọng lâu trên da, việc này giúp ngăn ngừa vi khuẩn, nấm và viêm tái phát hiệu quả.
Hạn chế yếu tố kích ứng
Cha mẹ nên tránh sử dụng khăn ướt có chứa cồn, hương liệu mạnh hoặc các sản phẩm nước giặt, nước xả vải có mùi thơm đậm, vì đây là những tác nhân dễ gây kích ứng và làm tổn thương da nhạy cảm của trẻ.
Đồng thời, cần cắt ngắn móng tay cho bé thường xuyên để hạn chế việc gãi ngứa gây trầy xước, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng da.
Bên cạnh đó, nên giữ môi trường sống sạch, thoáng, tránh để trẻ tiếp xúc với bụi mịn, lông thú và phấn hoa – những yếu tố có thể kích hoạt hoặc làm bùng phát viêm da cơ địa.
Duy trì độ ẩm không khí trong phòng lý tưởng
Không khí khô và độ ẩm thấp sẽ khiến da mất nước nhanh chóng. Để khắc phục tình trạng này, cha mẹ có thể dùng máy tạo ẩm hoặc đặt một chậu nước nhỏ trong phòng để duy trì độ ẩm 40–60%. Tránh để bé nằm lâu trong phòng điều hòa lạnh hoặc gió quạt mạnh trực tiếp.
Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng hỗ trợ da khỏe
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát viêm da cơ địa, giúp tăng sức đề kháng, phục hồi hàng rào bảo vệ da và giảm phản ứng viêm.
Đó là lý do mà cha mẹ nên bổ sung đầy đủ các nhóm vi chất cần thiết như:
- Vitamin A (có trong cà rốt, bí đỏ, trứng, gan cá) giúp tái tạo tế bào da và giảm tình trạng khô da, bong tróc.
- Vitamin E (dầu oliu, hạt hướng dương, bơ, hạnh nhân) có tác dụng chống oxy hóa và bảo vệ da khỏi tổn thương do viêm.
- Vitamin C (cam, kiwi, ổi, rau cải xanh) giúp kích thích tổng hợp collagen và hỗ trợ làm lành tổn thương da nhanh hơn.
- Vitamin D (cá hồi, trứng, sữa tăng cường vi chất) giúp điều hòa miễn dịch, giảm phản ứng viêm quá mức của cơ thể.
- Kẽm (hàu, thịt nạc, đậu lăng) giúp tăng sức đề kháng da và giảm nguy cơ nhiễm trùng thứ phát.
- Omega-3 (có nhiều trong cá béo như cá hồi, cá thu, hạt chia) giúp giảm viêm và duy trì độ ẩm tự nhiên cho da.
Cùng với đó, cha mẹ cần hạn chế thực phẩm dễ gây kích ứng hoặc tăng phản ứng viêm, đặc biệt là đồ cay, mặn, chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn. Với những trẻ có tiền sử dị ứng với hải sản, sữa bò, trứng gà hoặc đậu nành, nên theo dõi kỹ phản ứng của cơ thể và tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng trước khi bổ sung trở lại.
Viêm da cơ địa ở mông là tình trạng thường gặp và có thể tái phát nhiều lần, nhưng Daibaccare tin rằng với những chia trẻ trên đây của chúng tôi, cha mẹ đã hiểu rõ hơn về tình trạng bệnh này để biết cách xử lý và phòng ngừa viêm da cơ địa vùng da mông đơn giản, hiệu quả, giữ cho làn da của trẻ luôn khô thoáng khoẻ mạnh.
