Sần ngứa ở trẻ là nỗi lo khiến nhiều cha mẹ hoang mang khi thấy da con nổi mẩn, sần và gãi liên tục. Theo các chuyên gia, đây có thể do chàm sữa, rôm sảy hoặc dị ứng, phần lớn lành tính nhưng có nguy cơ tái phát nhiều lần nếu chăm sóc sai cách. Hiểu đúng nguyên nhân và xử lý chuẩn chuyên gia sẽ giúp cha mẹ bảo vệ làn da bé khỏe mạnh, mịn màng hơn.
Sần ngứa ở trẻ là gì?
Sần ngứa ở trẻ là tình trạng khá phổ biến, thường biểu hiện bằng những nốt sần nhỏ hoặc mảng da hơi gồ lên, đi kèm cảm giác ngứa dữ dội khiến bé khó chịu, muốn gãi, quấy khóc hoặc khó ngủ. Đây là phản ứng khá phổ biến ở da trẻ nhỏ vì da bé mỏng hơn người lớn, hàng rào bảo vệ da dễ bị suy yếu, từ đó dễ bị các tác nhân bên ngoài tấn công, gây ra phản ứng sần ngứa, kích ứng, mẩn đỏ.
Dấu hiệu nhận biết
- Nổi các nốt sần hoặc mảng da hơi gồ, thường đi kèm cảm giác ngứa, bé liên tục muốn gãi hoặc bứt rứt, khó chịu.
- Vùng tổn thương có thể đỏ, hơi ấm hoặc hơi sưng, đặc biệt khi có viêm.
- Vị trí thường gặp là mặt (má, trán), cổ, khuỷu tay, sau đầu gối, vùng da gấp như nách, bẹn.
Nếu là dạng nhẹ, trên da bé có thể chỉ xuất hiện vài nốt sần, nhưng nếu tình trạng này nặng hoặc tái phát, những tổn thương này sẽ lan rộng, kéo dài. Lúc này, ba mẹ cần hết sức lưu ý để tránh dẫn đến biến chứng nguy hiểm.
Nguyên nhân sần ngứa ở trẻ thường gặp
Rôm sảy
Rôm sảy (tên tiếng Anh: Heat rash / Miliaria) là nguyên nhân phổ biến nhất gây sần ngứa ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong những ngày nóng ẩm. Khi thời tiết oi bức, tuyến mồ hôi của trẻ chưa phát triển hoàn thiện dễ bị bít tắc, khiến mồ hôi ứ lại dưới da và hình thành các mụn nhỏ màu hồng hoặc đỏ, gây ngứa, rát nhẹ và khó chịu.
Theo Centers for Disease Control and Prevention (CDC) và Johns Hopkins Medicine, rôm sảy thường xuất hiện ở các vùng da kín hoặc dễ đổ mồ hôi như cổ, lưng, ngực, nách, bẹn hoặc vai. Dù không nguy hiểm, nhưng nếu bé gãi nhiều có thể làm da trầy xước, nhiễm khuẩn và khiến tình trạng ngứa nặng hơn.
Viêm da cơ địa (chàm sữa)
Viêm da cơ địa là một trong những nguyên nhân phổ biến hàng đầu gây sần ngứa ở trẻ, đặc biệt trong những năm đầu đời. Trẻ có cơ địa dị ứng hoặc hàng rào bảo vệ da yếu – ví dụ thiếu protein filaggrin – khiến các dị nguyên như bụi, phấn hoa, thức ăn hoặc hóa chất dễ xuyên qua lớp biểu bì và gây viêm.
Theo các chuyên gia từ Mayo Clinic (Hoa Kỳ), đây là cơ chế chính khiến da bé dễ phản ứng quá mức, khởi phát tình trạng đỏ, sần, khô và ngứa dữ dội, đôi khi xuất hiện mụn nước nhỏ, rỉ dịch hoặc đóng vảy.
Bên cạnh đó, nghiên cứu với tiêu đề “Eczema in early life: Genetics, the skin barrier, and lessons” đăng tải trên Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ cho biết, yếu tố di truyền và môi trường đóng vai trò lớn trong viêm da cơ địa ở trẻ, khiến da “ngứa – sần” dễ xảy ra.
Nếu không được chăm sóc đúng cách, viêm da cơ địa có thể tái phát nhiều lần, đặc biệt khi thời tiết thay đổi, da bị khô hoặc tiếp xúc lại với dị nguyên. Trẻ bị ngứa thường xuyên sẽ khó ngủ, quấy khóc, bú kém và dễ bội nhiễm vi khuẩn do gãi nhiều. Vì vậy, việc duy trì độ ẩm cho da và tránh tác nhân kích ứng là bước quan trọng nhất để giúp kiểm soát bệnh, bảo vệ giấc ngủ và sức khỏe tổng thể của bé.
Mề đay (urticaria)
Mề đay dị ứng là phản ứng da cấp tính rất thường gặp ở trẻ, đặc trưng bởi những nốt sần ngứa xuất hiện nhanh và biến mất cũng nhanh, đôi khi chỉ trong vài giờ.
Đây không chỉ là một tình trạng về da đơn thuần, mà thực chất mề đay là phản ứng miễn dịch quá mức khi cơ thể bé tiếp xúc với yếu tố kích thích — có thể là thức ăn, thuốc, côn trùng cắn hoặc thay đổi nhiệt độ với các biểu hiện riêng:
- Dị ứng thực phẩm hoặc môi trường: Khi bé ăn hoặc hít phải các dị nguyên như trứng, sữa bò, tôm, cá, phấn hoa, bụi nhà hoặc lông thú cưng, hệ miễn dịch sẽ phản ứng quá mức, giải phóng histamin gây ngứa, đỏ da hoặc phù nhẹ. Ở một số trường hợp nặng, bé bị dị ứng có thể kèm nôn, tiêu chảy, sưng môi hoặc mí mắt. Lúc này cha mẹ cần hết sức cảnh giác vì đây là dấu hiệu cảnh báo phản ứng dị ứng toàn thân cần được xử trí y tế ngay.
- Viêm da dạng papular urticaria (do cắn bởi côn trùng): Nhiều nghiên cứu, trong đó có “Papular urticaria in children” đăng trên PubMed (NIH), chỉ ra rằng khi bé bị muỗi, bọ chét hoặc mạt rệp (ở giường đệm) cắn, cơ thể sẽ tạo ra phản ứng dị ứng kéo dài với các protein trong nước bọt côn trùng, khiến vùng da bị kích ứng ngay cả sau khi vết cắn đã lành.
Viêm da tiếp xúc (do kích ứng hoặc dị ứng ngoài da)
Viêm da tiếp xúc là tình trạng vùng da tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như như xà phòng mạnh, nước xả vải, hóa chất, quần áo bó sát hoặc vải thô bí bách, không thoáng khí… khiến da bị đỏ, sần, ngứa rát, đôi khi xuất hiện mụn nhỏ hoặc khô nứt. Tình trạng này thường tự cải thiện sau khi ngừng tiếp xúc với tác nhân kích ứng và giữ da bé sạch, ẩm và thoáng mát.
Theo nghiên cứu “Urticaria in Childhood – What’s New?” trên SpringerLink (2023), các dị nguyên này kích hoạt tế bào mast trong da phóng thích histamine, khiến mạch máu giãn, da sưng nhẹ, đỏ và ngứa dữ dội. Tổn thương có thể lan nhanh, hợp thành mảng phù lớn, nhưng thường biến mất trong vòng 24–48 giờ.
Dù đa phần là lành tính và tự hết, nhưng viêm da tiếp xúc vẫn cần theo dõi vì nếu kèm sưng môi, sưng mí, khó thở hoặc tái phát thường xuyên, đó có thể là dấu hiệu phản ứng dị ứng toàn thân (phù mạch, phản vệ) — khi đó, cha mẹ nên đưa bé đi khám ngay để xác định nguyên nhân và được hướng dẫn điều trị an toàn.
Nhiễm ký sinh trùng (Giun, sán)
Nhiễm ký sinh trùng (Giun, sán) là nguyên nhân ít được nghĩ tới nhưng cũng khá phổ biến ở trẻ em, đặc biệt khi không được tẩy giun định kỳ. Các loại giun, sán trong đường ruột có thể tiết ra độc tố hoặc kích thích phản ứng miễn dịch, khiến da bé nổi sẩn ngứa rải rác toàn thân, đôi khi ngứa nhiều hơn vào ban đêm.
Ngoài triệu chứng ngoài da, trẻ thường kèm theo biểu hiện toàn thân như biếng ăn, sụt cân, thiếu máu nhẹ hoặc rối loạn tiêu hóa. Do đó, việc tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần và giữ vệ sinh tay – thực phẩm – môi trường sống là biện pháp đơn giản nhưng quan trọng giúp phòng ngừa tình trạng này.
Bệnh lý toàn thân
Ở trẻ em, các bệnh mạn tính như viêm gan, tắc mật, suy thận, rối loạn tuyến giáp hoặc đái tháo đường hiếm khi xảy ra, nhưng khi mắc có thể khiến da của trẻ bị ngứa kéo dài, lan rộng toàn thân. Nguyên nhân là do chất độc hoặc rối loạn chuyển hóa trong cơ thể tích tụ, kích thích các dây thần kinh cảm giác dưới da.
Tình trạng này thường không kèm sần đỏ rõ rệt như dị ứng hay viêm da, nhưng ngứa âm ỉ, dai dẳng, khó đáp ứng với thuốc bôi thông thường. Nếu bé có ngứa kéo dài kèm mệt mỏi, vàng da, sụt cân hoặc tiểu nhiều thì cha mẹ nên đưa trẻ đi khám tổng quát để loại trừ nguyên nhân chính xác.
Bé sần ngứa khi nào cần đi khám bác sĩ?
Bạn nên đưa bé đi khám chuyên khoa nhi hoặc da liễu nếu thấy bé bị sần ngứa và:
- Nốt sần kèm sưng to, chảy mủ, sốt hoặc lan nhanh toàn thân.
- Ngứa nhiều làm bé mất ngủ, bú kém, quấy khóc nhiều.
- Có kèm triệu chứng nghiêm trọng: sưng môi/mí mắt, khó thở… có thể là phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
- Tình trạng kéo dài hơn vài tuần mà không cải thiện khi chăm sóc tại nhà đúng cách.
Cách xử lý chuẩn chuyên gia
Khi bé bị sần ngứa da, việc xử lý đúng cách và an toàn ngay từ đầu sẽ giúp da nhanh phục hồi, giảm ngứa hiệu quả và ngăn tái phát – đây là những bước chăm sóc chuẩn chuyên gia mà cha mẹ nên biết:
- Dùng sữa tắm dịu nhẹ, không hương liệu: Cha mẹ nên tắm bé bằng nước ấm khoảng 36–38°C, sử dụng sữa tắm dịu nhẹ, có độ pH phù hợp, tránh nước quá nóng và lau khô da nhẹ nhàng sau khi tắm. Việc này giúp làm sạch da mà không làm mất lớp dầu tự nhiên, hạn chế kích ứng và khô da.
- Dưỡng ẩm đều đặn 2–3 lần/ngày. Chọn kem dưỡng ẩm lành tính, có thành phần từ tự nhiên, không cồn, phù hợp cho da nhạy cảm và thoa ngay sau khi tắm để củng cố hàng rào bảo vệ da, giảm khô ráp và sần ngứa cho trẻ.
- Cho bé mặc quần áo cotton, thoáng mát: Tránh quần áo bó sát hoặc vải thô dễ gây ma sát… để da của trẻ có thể “thở” tốt hơn, giảm nhiệt và ngăn rôm sảy, kích ứng.
- Ngăn bé gãi hoặc cào da: Cha mẹ cần cắt móng tay ngắn, giữ tay bé luôn sạch, có thể đeo bao tay khi ngủ để tránh bé gãi ngứa gây xước da.
- Loại bỏ tác nhân kích ứng xung quanh: Kiểm tra và loại bỏ thức ăn mới, nước giặt, nước xả, xà phòng hoặc quần áo mới nếu nghi ngờ là nguyên nhân khiến bé bị dị ứng và sần ngứa.
- Đưa bé đi khám nếu nghi mề đay hoặc viêm da tiếp xúc: Việc này giúp kiểm soát phản ứng dị ứng an toàn, tránh tự ý dùng thuốc mạnh. Bác sĩ sẽ kê thuốc kháng histamine hoặc kem bôi đặc trị để giảm viêm và ngứa.
- Giữ môi trường sống sạch và thoáng khí: Hút bụi, giặt chăn gối, vệ sinh thú nuôi thường xuyên… giúp ngăn tái nhiễm và hạn chế sẩn ngứa do côn trùng đốt.
- Ghi chép thời điểm và tình huống khi da bé bị sần ngứa: Theo dõi thức ăn, thời tiết hoặc sản phẩm chăm sóc da bé dùng trước đó… để bác sĩ dễ dàng xác định nguyên nhân và tư vấn điều trị chính xác.
Sần ngứa ở trẻ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân và hầu hết trường hợp không nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu không chăm sóc đúng cách hoặc để kéo dài, có thể ảnh hưởng đến là da và chất lượng sống của bé. Hy vọng với những chia sẻ của Daibaccare trên đây đã giúp bạn biết cách bảo vệ làn da và sức khỏe của con toàn diện hơn.
