Thiếu sắt khi mang thai có thể dẫn đến nhiều nguy cơ cho mẹ và thai nhi như thiếu máu do thiếu sắt, mẹ bị mỏi mệt, nguy cơ sinh non, con sinh ra nhẹ cân thiếu tháng. Vậy làm sao để nhận biết thiếu sắt khi mang thai và làm thế nào để phòng tránh thiếu sắt khi mang thai?
I – Hiện tượng thiếu sắt khi mang thai
Sắt là khoáng chất vô cùng quan trọng trong quá trình mang thai của mẹ. Sắt tham gia vào quá trình cấu tạo hồng cầu, vận chuyển oxy từ phổi đến các tế bào. Đặc biệt, đối với mẹ bầu sắt còn có vai trò rất cần thiết cho sự phát triển miễn dịch và não bộ của thai nhi, tạo nên một thai kỳ khỏe mạnh và an toàn.
Thiếu sắt có thể gây ra thiếu máu, khi thiếu sắt các tế bào hồng cầu không thể mang đủ oxy đi khắp nơi trong cơ thể, từ đó làm giảm khả năng chống lại nhiễm trùng và gây ra một số bệnh lý nguy hiểm cho mẹ bầu và thai nhi.
Thiếu sắt khi mang thai
Hiện tượng thiếu sắt ở bà bầu là khi cơ thể mẹ không đủ sắt dự trữ để làm nguyên liệu sản xuất hồng cầu dẫn đến nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt. Theo thống kê điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, có khoảng 36,8% phụ nữ Việt Nam gặp tình trạng thiếu máu khi mang thai, trong số đó có 75% trường hợp thiếu máu do thiếu sắt. Và hơn 90% trường hợp trong đó là thiếu máu do thiếu sắt khi mang thai 3 tháng cuối.
Nếu mẹ không bổ sung sắt dự trữ trước khi mang thai và trong giai đoạn mang thai không bổ sung lượng sắt cần thiết sẽ dẫn đến thiếu sắt ở mẹ bầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, phụ nữ chuẩn bị mang thai nên bổ sung từ 15 – 30 mg sắt nguyên tố mỗi ngày tối thiểu từ 1 – 3 tháng trước khi mang thai và bổ sung 30-60 mg sắt và 400-800 mcg axit folic mỗi ngày khi mang thai.
II – Tại sao cần phòng ngừa thiếu sắt khi mang thai?
Trong suốt quá trình mang thai, cơ thể người phụ nữ cần nhiều sắt hơn để hỗ trợ sự tăng trưởng của em bé, cũng như để mở rộng lượng máu trong cơ thể mình. Điều này giúp cho việc sản xuất hồng cầu tăng lên, đảm bảo rằng cả mẹ và bé đều nhận được đủ oxy.
Với việc tim phải làm việc chăm chỉ hơn để bơm máu nuôi dưỡng em bé, và với lượng máu tăng thêm từ 30% đến 50%, cơ thể người mẹ cần thêm sắt và axit folic để đáp ứng nhu cầu máu mới. Nếu không có đủ sắt, lượng hemoglobin sẽ giảm, dẫn đến việc giảm lượng oxy cung cấp cho các bộ phận của cơ thể, gây ra các vấn đề sức khỏe cho cả mẹ và bé.
Sắt không chỉ quan trọng trong việc tạo ra hồng cầu mà còn cần thiết cho các enzym của hệ thống miễn dịch, giúp tăng cường khả năng chống lại bệnh tật. Vì vậy, khi thiếu sắt, sức đề kháng của người mẹ sẽ suy giảm, dễ mắc các bệnh lý nhiễm trùng hơn.
Thiếu sắt gây ảnh hưởng tới sức khỏe của mẹ và thai nhi
Thiếu sắt cũng có thể ảnh hưởng đến khẩu vị, khiến người mẹ không muốn ăn và cảm thấy mệt mỏi do thiếu oxy cung cấp cho não và các tế bào.
Thiếu sắt dẫn đến thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai. Nếu không được phát hiện sớm và can thiệp điều trị kịp thời có thể gây ra những ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.
Cụ thể như sau:
– Đối với mẹ: Phụ nữ mang thai bị thiếu máu do thiếu sắt dễ bị sảy thai, nhau tiền đạo, nhau bong non, đái tháo đường thai kỳ, tăng huyết áp thai kỳ, tiền sản giật, ối vỡ sớm, băng huyết sau sinh, nhiễm trùng hậu sản. Trong đó, băng huyết sau sinh cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng người mẹ.
– Đối với thai nhi: Nhẹ cân, suy thai, sinh non tháng, tăng nguy cơ mắc các bệnh sơ sinh. Trẻ sơ sinh sinh ra từ mẹ bị thiếu máu thiếu sắt khi mang thai cũng rất dễ bị thiếu máu, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ. Nguyên do bởi sự thiếu hụt sắt từ sớm sẽ tác động tiêu cực đến các tế bào oligodendrocyte, làm thay đổi quá trình myelin hóa, từ đó gây ảnh hưởng đến sự dẫn truyền thần kinh.
III – Nguyên nhân thiếu sắt ở bà bầu
Cơ thể con người sử dụng sắt để tạo ra hemoglobin, một protein có trong tế bào hồng cầu có nhiệm vụ mang oxy tới các mô. Trong khi mang thai, cơ thể người phụ nữ cần gấp đôi số lượng sắt so với những người phụ nữ bình thường. Lượng sắt này sẽ được sử dụng để tạo ra nhiều máu hơn, với mục đích cung cấp oxy cho cả mẹ và thai nhi.
Nếu thai phụ trước khi mang thai không có đủ lượng sắt dự trữ, hoặc trong khi mang thai không thu nhận đủ lượng sắt cần thiết thì sẽ xuất hiện tình trạng thiếu máu do thiếu sắt.
Thiếu máu là hiện tượng thường thấy ở phụ nữ mang thai, nhưng nếu nguyên nhân là thiếu máu do thiếu sắt thì mức độ thiếu máu có thể ở mức độ nặng hơn. Những phụ nữ có nguy cơ cao xuất hiện thiếu máu thiếu sắt trong khi mang thai nếu:
– Khoảng cách giữa hai lần mang thai liên tiếp quá gần nhau.
– Mang thai với hơn một thai nhi (mang thai đôi, mang thai ba, thậm chí nhiều hơn).
– Nôn quá thường xuyên, quá nhiều do bị nghén buổi sáng.
– Mang thai khi còn ở lứa tuổi vị thành niên.
– Không thu nhận đủ lượng sắt cần thiết.
– Trước khi mang thai là người có chu kỳ kinh nguyệt ra nhiều máu (cường kinh).
– Có tiền sử thiếu máu trước khi mang thai.
IV – Các dấu hiệu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai
Vậy là thế nào để nhận biết các dấu hiệu thiếu sắt ở bà bầu? Dưới đây là một số biểu hiện thiếu sắt ở bà bầu mà mẹ cần đặc biệt lưu tâm:
– Da tái nhợt: Đây là một trong những biểu hiện thiếu sắt ở phụ nữ mang thai phổ biến nhất, thường xuất hiện đầu tiên và dễ nhận thấy nhất. Lúc này làn da trở nên tái nhợt và thiếu sức sống do thiếu sắt.
– Mệt mỏi và suy nhược: Đây cũng là một triệu chứng thiếu sắt ở bà bầu, lúc này mẹ cảm giác mệt mỏi không rõ nguyên nhân kể cả sau khi đã nghỉ ngơi đủ.
– Nhịp tim nhanh: Khi cơ thể không có đủ sắt, tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu giàu oxy, dẫn đến tình trạng tim đập nhanh. Vì vậy đây cũng là một triệu chứng thiếu sắt khi mang thai phổ biến.
– Khó thở: Thiếu sắt có thể gây khó thở hoặc thở gấp khi làm việc nhẹ hoặc thậm chí khi nghỉ ngơi.
– Chóng mặt và đau đầu: Thiếu máu do thiếu sắt có thể gây ra cảm giác chóng mặt và đau đầu do não không nhận đủ oxy. Điều này cũng dẫn tới việc mẹ luôn cảm thấy mệt mỏi và khó chịu, một biểu hiện của thiếu sắt ở bà bầu thường gặp.
Dấu hiệu thiếu sắt khi mang thai
– Rụng tóc và móng tay giòn: Sắt cần thiết cho sự phát triển khỏe mạnh của tóc và móng. Khi thiếu hụt, tóc có thể rụng nhiều hơn và móng tay trở nên giòn và dễ gãy.
– Rối loạn tiêu hóa: Thiếu sắt có thể gây ra các vấn đề tiêu hóa như táo bón hoặc tiêu chảy.
Trong giai đoạn đầu của thiếu máu, mẹ có thể không có triệu chứng rõ ràng và đặc biệt những triệu chứng trên thì có thể gặp nhiều ở những vấn đề khác kể cả mẹ không bị thiếu máu hay thiếu sắt khi mang thai. Vì vậy, để chắc chắn mẹ có bị thiếu máu thiếu sắt khi mang thai không, mẹ nên thực hiện xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng thiếu máu ở tất cả các lần khám thai kỳ.
V – Phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt khi mang thai
Để đảm bảo sức khỏe thai kỳ và nhu cầu phát triển của thai nhi, WHO khuyến cáo tất cả phụ nữ mang thai nên bổ sung 30 – 60mg sắt nguyên tố cho cơ thể mỗi ngày. Không chỉ giai đoạn mang thai, người mẹ nên bổ sung sắt liên tục cho đến sau khi sinh 3 tháng để tránh thiếu máu cũng như tăng tốc độ hồi phục của cơ thể.
Để phòng ngừa thiếu sắt trong thai kỳ, có một số biện pháp có thể được áp dụng để đảm bảo cung cấp đủ lượng sắt cần thiết cho cơ thể. Dưới đây là một số cách phổ biến và hiệu quả:
1. Chế độ ăn uống giàu sắt
Một chế độ ăn giàu sắt là cách tự nhiên nhất để tăng cường lượng sắt trong cơ thể. Thực phẩm giàu sắt bao gồm thịt đỏ, thịt gia cầm, cá, đậu và các loại hạt, rau có lá xanh đậm như rau bina và cải xoăn.
Đối với những người ăn chay hoặc ăn ít thịt, có thể tăng cường sắt từ các nguồn thực vật như đậu nành, đậu lăng, và các loại hạt. Điều quan trọng là phải chú ý đến việc kết hợp thực phẩm giàu sắt với thực phẩm giàu vitamin C để tăng cường khả năng hấp thụ sắt.
2. Bổ sung sắt
Việc bổ sung sắt qua đường uống là cần thiết với mẹ bầu bởi chế độ ăn thường không đủ để đáp ứng nhu cầu sắt tăng cao trong thai kỳ. Tuy nhiên, việc bổ sung sắt nên có sự hướng dẫn của bác sĩ để tránh tình trạng quá tải sắt, có thể gây hại cho cơ thể.
Viên uống bổ sung sắt cho mẹ bầu Ausfebis là sản phẩm nhập khẩu nguyên hộp từ Úc bởi Đại Bắc Group. Sản phẩm có chứa sắt hữu cơ bisglycinate dễ hấp thu và có sinh khả dụng cao. Thành phần còn có thêm vitamin C và acid folic giúp tăng hấp thu sắt và giảm nguy cơ thiếu máu, dị tật cho trẻ sơ sinh. Sản phẩm thích hợp để dự phòng thiếu sắt trước khi mang thai và bổ sung lượng sắt cần thiết cho mẹ trong suốt quá trình mang thai đến sau sinh.
Ảnh 4: Viên uống bổ sung sắt cho mẹ bầu Ausfebis (*)
Lưu ý: (*) Thực phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.
3. Kiểm tra định kỳ
Phụ nữ mang thai nên thực hiện các xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra mức độ hemoglobin và ferritin, từ đó đánh giá mức độ sắt trong cơ thể. Việc kiểm tra này giúp phát hiện sớm tình trạng thiếu sắt và thiếu máu, cho phép can thiệp kịp thời.
4. Tránh dùng sắt với các chất ức chế hấp thu sắt
Một số thức uống và thực phẩm có thể làm giảm khả năng hấp thụ sắt của cơ thể, bao gồm cà phê, trà, và các sản phẩm từ sữa. Phụ nữ mang thai nên hạn chế tiêu thụ những thực phẩm này gần thời điểm uống sắt và các bữa ăn chứa nhiều sắt.
5. Quản lý stress
Stress có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ và sử dụng sắt của cơ thể. Việc quản lý stress thông qua các phương pháp như thiền, yoga, hoặc tập thể dục nhẹ nhàng có thể giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và tối ưu hóa việc hấp thụ sắt.
6. Tư vấn dinh dưỡng
Cuối cùng, việc tư vấn với một chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ về chế độ ăn uống và lối sống là rất quan trọng. Họ có thể cung cấp thông tin chi tiết và cá nhân hóa về cách tăng cường sắt trong chế độ ăn uống cũng như các biện pháp phòng ngừa khác.
Những biện pháp này không chỉ giúp phòng ngừa thiếu sắt mà còn đóng góp vào việc duy trì một thai kỳ khỏe mạnh. Đảm bảo rằng bạn có đủ sắt trong cơ thể sẽ giúp phát triển tối ưu cho thai nhi và giảm thiểu các rủi ro sức khỏe cho cả mẹ và bé. Đừng quên thảo luận với bác sĩ của bạn trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào trong chế độ ăn uống hoặc lối sống.
VI – Chẩn đoán và điều trị thiếu máu thiếu sắt khi mang thai
WHO định nghĩa thiếu máu ở phụ nữ mang thai khi nồng độ hemoglobin thấp hơn 11g/dL vào bất kỳ thời điểm nào của thai kỳ. Trong các nguyên nhân gây thiếu máu khi mang thai thì thiếu máu do thiếu sắt là nguyên nhân phổ biến nhất.
Qua quá trình thăm khám, khai thác tiền sử bệnh và kết quả xét nghiệm máu, bác sĩ sẽ chẩn đoán nguyên nhân thiếu máu là do thiếu sắt hay các nguyên nhân khác.
Với những mẹ được chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt khi mang thai, bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ cách cải thiện bằng chế độ ăn uống khoa học kết hợp chỉ định liều lượng bổ sung sắt thích hợp tùy từng trường hợp cụ thể.
Một số mẹ bầu sử dụng thuốc bổ sung sắt gặp các tác dụng phụ như buồn nôn hoặc táo bón. Nếu cảm thấy việc uống viên bổ sung gây tác dụng phụ khó chịu hoặc không cải thiện nồng độ hemoglobin, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đổi sang loại thuốc khác phù hợp hơn.
Trên đây là các thông tin về thiếu sắt khi mang thai. Nếu có thắc mắc về việc phòng ngừa thiếu sắt khi mang thai hoặc muốn tìm hiểu thêm thông tin về viên uống bổ sung sắt cho mẹ bầu Ausfebis, bạn vui lòng gọi đến tổng đài (miễn phí cước) 1800 1125 để được dược sĩ của Đại Bắc Care tư vấn.
